Sauver la vie et autres choses (3)

*

Perds-moi si tu le veux. Mais ne perds

L’esprit du pays qui nous enfanta.

Scènes de ménages (1)

 

Raymond : Dis-moi Guéguette. Mais franchement, n’est-ce pas ? Est-ce que je te fais rire ?

Guéguette : Tu me demandes de répondre franchement ? Eh bien c’est non.

Raymond : Dommage.

Guéguette : Pourquoi ?

Raymond : Parce que le rire, c’est bon pour la santé. Et puis, les femmes aiment qu’un homme les fasse rire.

Guéguette : Eh bien, c’est raté.

Raymond : Dommage…Dommage…Pourtant quand j’étais plus jeune, avant de te connaître, je faisais rire les femmes à n’importe quel âge. Même les vieilles, tiens ! Elles riaient à gorge déployée. Je recevais des dentiers plein la gueule.

Guéguette : Elles mordaient à distance (Rire)

Raymond : Ah tu vois bien ? Tu ris là, non ?

Guéguette : Des femmes qui vous bombardent avec leur dentier, il y a de quoi…

Raymond : A propos, j’ai connu une Bretonne qui décapsulait les bières avec son vagin.

Guéguette : Avec son vagin ?

Raymond : La bouteille disparaissait sous sa robe et hop ! plus de capsule. Certains disaient qu’elle avait mis son dentier dans son vagin, tu vois un peu…

Guéguette : Et pour l’amour alors, comment ça se passait.

Raymond : Mal.

Guéguette : Tu as essayé ?

Raymond : Ah non ! Amateur de bière, oui ! Eunuque, non !

Sauver la vie et autres choses (2)

Sois à l’affût de la parole. Non de celles qui font le vide, mais de la parole qui fait la vie.

Sauver la vie et autres choses (1)

Gustave Courbet

Merci à toi rivière.

A tes mains sur son corps affolées,

Quand mes mains exilées

S’enchaînaient à tes pierres.

Les 6 brèves du mois

59

J’ai aimé un panzer

Qui étais-je

Fourmi sur un sumo

63

J’ai été immobile

Au coeur des vieux arbres tranquilles

De l’Arménie primaire

157

Mon chat est de soie et de griffes

Il prend mais jamais ne se donne

Veille à dormir et rester vif

158

Ne lâche pas tes rêves Président Tu ne peux échouer

Demande les pleins pouvoirs au peuple

Ma grand-mère me demandait d’aider les plus faibles

151

La femme a des légèretés de plumes

Si vous soufflez sur son costume

Vous pourrez vous la voir à poils

147

Dans les crocs d’un crocodile

Je pleurais le charme des îles

Les sangs désespérés sont les sangs les plus beaux

---

Extrait de « Brèves de plaisanterie » de Denis Donikian,  Actual Art, 2017

Prix 15 euros (port compris)

Ecrire à Denis Donikian, 4 rue du 8 mais 1945, 91130 Ris-Orangis

ou denisdonikian@gmail.com

A ma mort, une dédicace vaudra de…

l’or…

Qui sait ?

Profitez de cette fin d’année pour offrir l’Arménie à un de vos proches.

Des rencontres avec des personnes d’une grande pureté malgré leurs difficultés à vivre.

Un berger qui affronte les ours chaque nuit et des ours qui affrontent un berger chaque nuit.

Un ancien avocat devenu pisciculteur et apiculteur.

Des vaches en train de faire un strip-tease.

Des femmes dont les maris sont partis travailler en Russie.

Des villageois vivant sur un ancien cimetière azéri.

Écoutez leur leçon d’humanité

Écoutez le pays profond de l’Arménie

Marchez avec lenteur dans des paysages où l’on pénètre rarement

Des paysages sublimes qui vous font vibrer

Marchez sous des ciels profonds, au milieu d’arbres intouchés

Des heures et des heures à chercher une église, une pierre gravée d’une écriture indéchiffrée,

Une pierre sur laquelle pendant des siècles sont venues des femmes stériles frotter leur ventre.

Pierre que même les Arméniens d’Arménie ne connaissent pas.

Des églises qui jaillissent du fond des siècles

dans des paysages taillés comme des joyaux par le temps et le soleil

Car telle est l’Arménie

Et ce livre vous l’offre

Alors offrez ce livre

Ou prenez-le en prévision de votre prochain voyage

20 euros avec carte et porte-folio, texte en bilingue français-arménien

Publié en Arménie avec l’aide du gouvernement d’Arménie

A commander chez Denis Donikian, 4 rue du 8 mais 1945,

91130 Ris-Orangis

Ou par mail : denisdonikian@gmail.com

ԵՍ ՄԵՌԱԾ ԳՐՈՂ ԵՄ

Չեք կարողանում կուլ տալ ձեր անհետացումը։ Հանկարծ ինքներդ ձեզ հաշիվ եք տալիս, որ ձեր շուրջը մի տեսակ դավեր են նյութվել,որպեսզի այլևս չգոյատևեք։ Խլաձայն մի սադրանք՝ կազմակերպված ձերիսկ համայնքի կողմից։ Դեռևս ողջ եք, բայց, ահա, մասնակցում եք ձեր բնաջնջմանը, նույնքան խորհրդանշական, որքան օբյեկտիվորեն իրականացած։ Այսպես, կանհետացնեն ձեր անունը, նախքան դուք մեռած կլինեք  ։ Այն դեպքում, երբ դեռ ապրում եք աշխարհում, բարձր գոռում եք, որ այստեղ եք,ձեզ դագաղիմեջ են փակել ու զնդան նետել՝ անարգանքի սյունին են գամել։ Փաստորեն,դուք ապրում եք,բայց համառորեն աշխատում են սպանել ձեր գոյությունը,նույնիսկ մահացու փոքր հարվածներ հասցնելով։Որպես Դընի Դոնիկյանի՝ Հայաստանի և հայերի մասին   մասին գրքեր գրողի, ուզում են ինձ մեռած տեսնել։ Այսպիսով, ահա ինչպես եմ հաստատելու ասածս հաստատում եմ ասածս։

Նախ, ամեն ինչ սկսվեց քաղցրադառն հեգնանքի նուրբ շեղբի նման։ Խորամանկորեն կազմված մի հոդվածում խոսում են ահա ձեր մասին՝ «անտեղի իրար անցնողը» մականունը կպցնելով։ Չարություն չենք տեսնում սրա մեջ, կասեք ինձ։ Մինչդեռ մեկին որակել որպես անտեղի իրար անցնողի, նշանակում է նրան անընդհատ տեղից վեր թռչողի տեղ դնել, որը կարող է փոխել իրավիճակն այն դեպքում, երբ դա չի վերաբերում իրեն։ Դընի Դոնիկյանի սուր քննադատությւոնները Քոչարյանի և Սարգսյանի վարչակարգերի դեմ, որ խստագույնս ձևով էին հանդես գալիս Հայաստանում, հավանաբար երկար ժամանակ փքաբլիթների տեղ են ընդունվել։ Բայց ահա, թավշյա հեղափոխությունը նրան, ի վերջո, իրավացի կհամարի։ «Անտեղի իրար անցնողն», ուրեմն, լոկ խոսքեր բարբաջող մտավորականների կողմից չի եղել, այնպես, որ նրա վրա այս փոքր կեղտը շպրտեին։ Նրա սեփական խոսքերը հիմնված են եղել գործողությունների վրա, և իր գործողությունների տեսակները միավորվել են հեղափոխություն կատարող քայլողների գործողություններին, մինչև դեմոկրատական վարչակարգերի խայտառակ կեղծիքը տապալելուն հասնել։

Այս փոքր հեգնական հպանցումից հետո տուրուդմբոց սկսեց։ Դուք հրատարակել եք երկու գիրք․ «L’Arménie à cœur et à cri » և «  «Աղբաստան, վեպ հարցականներով»

։ Երբ գրական սալոն ենք կազմակերպում հայկական հրատարակությունների շուրջ, երկու ոտքով ցատկում են ձեր գրքերի վրա։ Իզուր չենք խոսելու անտեղի իրար անցնողի մասին։ Ուրեմն, խոսքեր արտաբերող մտավորականը, որ սալոնում է հայտնվում՝ հայկական լույս տեսած գրքերով, ձեզ ծուղակն է գցում։ Դուք այլևս գոյություն չունեք։ Ձեզ դագաղում են պառկեցրել, նետել են զնդան, անարգանքի սյունին են գամել․ «Բայց սպասեք, երկու գիրք է վերջերս լույս տեսել, արժանի՝ անդրադարձ կատարելու դրանց, այդպես չէ՞։ Մի՞թե ձվի միջից մազ պետք է փնտրել, թե՞ գլխատել այդտեղ դուրս պրծած գլուխը»։ Ոչ մեկը՝ վրդովվելու համար։ Ուրեմն, վրդովմունքը նախասկիզբն է մտավոր քայքայման, բարոյական կաթվածահարության, գիտակցության ախտաբանության համար։ Ուրեմն, այսպիսով, որքան գրական սալոնի տերը՝ գլուխներ հատողը, այնքան էլ նրա դավակիցները, որ նույնիսկ ամոթի զգացում չունեն նրան մահվան դատապարտելով, գրողին կպցնում են խանգարող մարդու պիտակ, որպիսին է Դընի Դոնիկյանը՝ ոչնչության մատնված մարդը։

Հաջորդ փոքր դառնությունը, որ արդեն ներկայացրել եմ գատագովների հանգամանքների և բնաջնջումների առիթով, դեմքիս շպրտվեց, երբ կարդացի հայ գրականության վերաբերյալ ներկայացված մի մենախոսություն։ Հարվածն այնքան ակնառում էր, որ գործնական էր դարձնում անհետացման մի եղանակ՝ նույնքան սրաթափանց, որքան կոպիտ։ Սրիկայի աշխատանք, իրականության վրա կեղտ շպրտող։ Այս նյութի մեջ ներկայացված էին այն հեղինակները, որոնցից պետք է հատվածաբար մեջբերումներ կատարեին։ Իսկ այդ հեղինակներին այնձամբ ես էի թարգմանել․ Թումանյան, Մարինե Պետրոսյան, Վիոլետ Գրիգորյան, Պարույր Սևակ․․․։ Անհնար էր անցնել այս ամենի կողքով, առանց գոնե մեկն իմ թարգմանություներից չհիշատակելով։ Տեքստը նույնիսկ այնպես է արտացոլված, որ մեջբերումներ են կատարում իմ սեփական խոսքերից, առանց հիշատակելու գոնե անունս։ Այսպիսով, երբ հանցանքը նույնքան բացահայտ էր, որքան մերժումը, այստեղ նույնպես ինձ դագաղի մեջ էին դրել, զնդան նետել, անարգանքի սյունին գամել։ Չխոսելով այն փաստի մասին, որ շրջագծերի շրջապույտների շուրջ հայականության մասին առանց շրջանցումի գրված քսան գրքերի մասին, գրաքննադատության կախարդը հասնում է իր նպատակին՝ մոռացության տալով իմ գոյությունը որպես գրողի՝ սեփական գործերս դագաղ իջեցնելով և սեփական անձս զնդան նետելով։

Վերջին հարվածը վրա հասավ մի քանի օր առաջ՝ հայկական գրքի սալոնի հայտագրի առիթով։ Եվ, որպես չարության գագաթնակետ, ահա, ուղարկում են ինձ ընտրված մարդկանց, սեղանի ետևում կանգնողների, որ գիրք են վաճառելու, ինչպես բաստուրմա վաճառողների մի ցուցակ։ Միմիայն ցեղասպանական գրչակներ, համաձայնության վրա հիմնված գունաթափ թղթեր խզբզողներ, որ ոչ մի կապ չունեն հայկական հարցի հետ, ուրիշ ոչինչ, բարի այն, որ արտահայտի էշ տարուբերողների էշություն։ Իսկ ես, ահա, կույրի նման, ում եղբայրները հանել են աչքերը, փնտրում եմ սեփական անունս ընտրյալների սև տախտակին։ Ուզում եմ ասել, չհավատացի աչքերիս, բայց փաստորեն մի քանի տարի շարունակ անազնիվ էին վարվել հետս, աչք չունեի այլևս։ Սևացնելու գնով ինձ, նրանք մթագնել էին աչքերս, և այդքանից հետո ոչ մի գնով չէի գտնում գրողի անունս մյուս գրողների անունների մեջ։ Նրանք նույնպես ինձ զնդան էին նետել, անարգանքի սյունին գամել, դագաղի մեջ զետեղել։ Այսպես են մեզ սպանում։ Դա նշանակում է, ովքեր մազապուրծ էին եղել ցեղասպանությունից, իրագործելու էին իրար նկատմամբ ցեղասպանություն։ Այո, քանզի մի գրողի սպանություն, գուցե վերջինի, հոգևարքի մեջ գտնվող մի համայնքի միջավայրում, մի տեսակ ինքնասպանության ավարտն է։ Ծրագրելով իրենց ամենախենթ ու ամենաիրական գրողների անհետացումը, հայերը մի՞թե չեն նպաստում նրանց սեփական անհետացման արագընցին։

Ու նաև այստեղ չեմ խոսում այնպիսի համայնքի ռադիոյի մասին, որ խուսափում է տարիներ շարունակ հրավիրել ինձ։ Նավթալինով պատելու համա՞ր ինձ։ Ոչ, շնորհակալ եմ։ Ոչ էլ այն հրատարակիչների մասին, որ սպանում են ձեզ՝ գրոշներ վճարելով կամ մերժելով թարգմանչի հետ պայմանագիր կնքելու պատիվը։ Ոչ էլ հայկական հին իրեր վաճառող կազմակերպիչների մասին, ովքեր ձեր գրքերը տեղավորում են լոխումի կամ բաստուրմայի կողքին։

Այսպես է ընթանում մեր մշակույթը․․․։

Եվ ահա, մեռած եմ ես խորհրդանշական մահով։ Մնում է միայն, որ մարմինս միշտ շարժման մեջ լինի։ Ապրում է։ Լողում է երկու ջրերի արանքում․ հիվանդ ու քինախնդիր մի համայնքի տիղմերի և՝ մի քանի պայծառ կամ այլ լուսավոր ու մեծահոգի հայերի միջև։

Քանզի պատկերը անարդարացի կլիներ, եթե այստեղ կանգ առնեինք՝ սև հաշվեկշիռ ներկայացնելով նախանձախնդրության, ատելության ու վտարման վրա հիմնված մեր սեփական միտումներով։

Իրականում Դընի Դոնիկյանը մենակ չէ։ Շրջապատված՝ յուրայինների խանդաղատանքով, որ խթանում են նրան գրածները, նա տրոփում է, գրում է, չնայած դա կարող է լինել իր թունելի խորքում ամփոփված, որտեղ հայի հիմարությունը չի կարող նրան հասնել ու դիպչել։

Փառք ու պատիվ նրանց, ովքեց ի վիճակի են պատվով ընդունել գրվածքները, որովհետև կյանք են տալիս նրանց արժանիքներին։

Շնորհիվ այդ «happy few»-երի, կարող եմ ասել, չեմ թուլանում։ Ծառայություն ջնջողները ձեռք չեն բերի իմ կաշին։ Եվ այն քիչ ժամանակը, որ մնում է ինձ ապրելու, նպաստում է գիտակցության հարստացմանը, որ հայերն ունեն ճակատագրի բերումով։ Այո, գառնուկներս։ Միայն այսքանը։

Երբ գրում եմ, մտածում եմ իմ անվերապահումների մասին, որ ինձ կաշվից դուրս կբերեն, որպեսզի հայկական հոգու մեջ շարունակեմ ձվի միջից մազ փնտրել։ Այս անխախտելիների շարքում են․ Ալեն Բ․, Դոնիկ Շ․, Անդրանիկ Տ․, Ծովինար Մ․, Քրիս Ու․, Մանուկ և Աղավնի Փ․, Քլեր Գ․, Սեդա Մ․, Տատիանա Ի․, Քրստին Ս․,Մոնիկ և Միշել Գ․, Միքայել և Քրիստին Փ․, Վարվարա Բ․․․ և նույնքան անանուն մարդիկ, որ կարդում են շարունակ իմ գրքերը։ Ի միջի այլոց, որոշ աննավորություններ չեն գոհանում միայն ինձ ընթերցելով, նրանք նաև ծառայություն են մատուցում ամեն կերպ՝ իմ գրքերը Երևանից հասցնելով ինձ։ Այսպես են վարվել և դեռ շարունակում են վարվել Քրիսին Ս․-ն, Տատյանա Ի․-ն, Սեդա Մ․-ն՝ երեք հզոր կանայք․․․

Նրանք, ովքեր իմ մահն են ցանկանում, դեռ ծանր կացության մեջ կհայտնվեն։ Գալիք տարին նրանց համար մեծ ապտակ է պահում։ Եվ նախապես ասում եմ նրանց․ դուք ուզում եք սևացնել ձեր ռեխը սեփական փսլինքով։ Ես ինձ վերապահում եմ լիարժեք խենթի շլիաթոք ծիծաղ՝ իսկական մահիցս առաջ։ Եվ մենք դա կկիսենք, բարեկամներս։ Մենք դա կկիսենք։

Դընի Դոնիկյան

Strip-tease en Arménie

Depuis un certain temps, l’Arménie est devenu un pays comme un autre. En réalité, ce qui était caché hier est aujourd’hui dévoilé.

Par exemple, le strip-tease.

Hier ça se faisait dans des salles obscures, aujourd’hui tout le monde peut créer en Arménie un club où viendraient se dévêtir, jusqu’à un certain poil, Nina alias Mariné ou Giulia alias Gayané.

Une Arménienne qui se dévêt à pile et à face devant des hommes, ça c’est inédit.

Les Iraniens vont venir en foule.

Comme je le disais autrefois, l’Arménienne évolue et ça se voit. ( Si mon lecteur voit bien ce que je veux dire ).

Car il faut de tout pour faire un monde, même des femmes qui arrondissent leur fin de moi en excitant le moi des autres en usant et abusant de leurs rondeurs.

Sachant que les excités, ça fait du bruit, Artsvik Minasyan, ministre du Développement économique et des Investissements a demandé au législateur que ces petits clubs, du genre karaokés, discothèques, saunas et bains soient situés à bonne distance des quartiers résidentiels et non résidentiels.

Ne reste pour les strip-teaseuses qu’à se rabattre sur les quartiers résiduels.

Il faut dire que dans les provinces ce genre d’établissement sera moins taxé qu’à Erevan, étant donné que dans les provinces on a plus besoin de distraction et qu’il faut l’encourager surtout en pensant au père de famille qui doit se coltiner sa marmaille après avoir taillé sa vigne toute la journée.

Toute cette préoccupation autour du sexe montre que l’Arménie n’a rien à envier aux autres pays. Elle apprend le pire et elle prend le meilleur du pire.

Ce qu’on peut suggérer au législateur, et je m’étonne que cela n’ait pas été pensé, c’est que ces clubs soient tenus à distance de toute église, couvent ou autre établissement renfermant des religieux contraints à huiler leur lavach après la messe. Ca pourrait donner des idées, vu que si la distance entre ces deux genres d’établissements antagonistes était trop courte, l’un pourrait contaminer l’autre. Vous ne savez pas lequel ? Donnez votre langue aux chattes…

Le Parti Hentchakian

 

1 – Fondé à Genève par Avédis Nazarbékian, Kévork Kharadjian, Roupène Khanazadian, Christopher Ohanian, Gabriel Kafian, et Manuel Manuelian, tous étudiants, le Parti Hentchakian (de hentchak, la cloche ou le tocsin, symbole de réveil et de liberté), aura pour mission d’œuvrer en faveur d’une indépendance de l’Arménie ottomane, faute de pouvoir agir en Russie ou en Arménie russe (O. Jamgocyan, op. cit.). Manifestations et insurrections pousseront Abdul-Hamid II aux massacres de 1894-1896, tandis que naîtront chez les Turcs musulmans des soupçons de trahison à l’encontre des Arméniens.

2 – Après une période sans massacres de 16 années, consécutive au traité de Berlin, la révolte de Sassoun, orchestrée par le Parti Hentchakian (Minas Tchéraz, Questions Nationales, Réponse à M. Archac Alboyadjian, Imprimerie Massis, Paris 1927), va substituer la répression à l’influence des ministres et dignitaires réformateurs. La marche pacifique de Kumkapi organisée par le Parti Hentchakian en réponse aux évènements d’Erzurum se terminera en carnage sous le regard passif des grandes puissances représentées à Constantinople. De fait, « Abdul-Hamid II sait que l’Europe ne bougera pas » (O. Jamgocyan).  Les revendications du Parti resteront vaines.

3 – En réponse à l’action des Hentchak et à l’arrivé d’une centaine de combattants de F.R.A. à Kars, Abdul-Hamid II va créer la cavalerie Hamidié, dont la mission sera de « supprimer les Arméniens », selon les mots de A. Beylerian (op.cit.). Le 30 septembre 1895, le parti organise une manifestation pacifique à Kumkapi pour demander le respect des clauses du traité de Berlin et dénoncer les exactions contre les Arméniens. L’affrontement avec les gendarmes va conduire les mollah et les softa, étudiants en théologie, à lancer une véritable chasse à l’homme arménien.

4 – Dès lors, la politique du Palais sera de réprimer toute révolte arménienne dans les provinces orientales de l’Empire au nom de la foi et de l’Islam et avec le soutien des Hamidié, ce que les Jeunes-Turcs dénonceront comme des « crimes officiels », propageant ainsi l’idée selon laquelle l’Empire serait devenu ingouvernable avec Abdul-Hamid. Par ailleurs, les échecs du Hentchak lui feront d’autant plus perdre tout crédit auprès de la bourgeoisie stambouliote qu’il ira jusqu’à assassiner les fortunes arméniennes qui rejetaient leur demande de subvention, comme Apik Effendi Oundjian, grand mécène qui intervint lors de la famine de Van.

5 – Cependant, lors de sa 77^e Convention générale, à Costanza, en Roumanie, le parti exprimant ses doutes sur le Comité Union et Progrès décidera de faire assassiner ceux de ses dirigeants qui auraient commandité les massacres d’Adana en 1909.  Mais les participants seront trahis puis arrêtés. A la fin de l’année 1913, les prisonniers Hentchak seront plus de 140. Deux ans plus tard, le 15 juin 1915, 20 d’entre eux seront pendus sur la place publique de Bayazid, immortalités sous l’appellation de « 20 potences ».

 

 

 

 

Paru dans les NAM